Na zdrowie i urodę – Niedoceniony olej lniany
Len zwyczajny to roślina znana na całym świecie i służąca ludzkości od tysiącleci. Świadczy o tym już sama nazwa rośliny – łac. Linum usitatissimum oznacza „przydatny”. Początkowo wykorzystywano go jako pożywienie, potem także w przemyśle włókienniczym. Z czasem dostrzeżono niezwykłe właściwości lecznicze lnu – na przykład Hipokrates oraz jego uczniowie leczyli za pomocą siemienia lnianego dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, a w średniowieczu powszechnie stosowano lniane okłady w gojeniu ran i niwelowaniu blizn. Obecnie nasiona lnu są stosowane na szeroką skalę w przemyśle spożywczym, w farmacji, kosmetyce oraz przemyśle włókienniczym. Z nasion lnu pozyskuje się w wyniku tłoczenia na zimno olej lniany. Powstaje wtedy złotawa ciecz o lekko gorzkim smaku i charakterystycznym, cierpkim zapachu. Jednak określenie „złoto w butelce” olej lniany zawdzięcza nie tylko swojej barwie.
Właściwości zdrowotne oleju lnianego
Właściwości zdrowotne oleju lnianego doceniła niemiecka chemik i aptekarka, Johanna Budwing. W połowie XX wieku stworzyła dietę, w której fundament stanowił olej lniany ze względu na zawarte w nim kwasy Omega-3. Stąd wzięła się popularna nazwa – „olej budwingowy”. Dieta ta miała być lekarstwem dla chorych na nowotwory, miażdżycę, choroby serca i cukrzycę. Oprócz kwasów omega-3 charakteryzowała się dużą ilością błonnika i witamin oraz ograniczeniem spożycia cukrów, żywności wysoko przetworzonej oraz tłuszczy nasyconych. Dzięki późniejszym badaniom naukowym wiemy, że sama dieta nie jest wystarczająca do wyleczenia z nowotworów, jednak zalecenia dr Budwing są nadal aktualne i spełniają bardzo dużą rolę w profilaktyce oraz wspomaganiu leczenia chorób cywilizacyjnych i nowotworowych.
Olej lniany ceniony jest najbardziej ze względu na dużą zawartość kwasów omega-3. Kwasy omega-3, podobnie jak kwasy omega-6, są związkami, których organizm nie jest w stanie samodzielnie syntetyzować i konieczne jest dostarczanie ich wraz z dietą. Stąd inna nazwa tych związków – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, w skrócie NNKT. W odróżnieniu od nasyconych tłuszczy, które będą obecne głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, kwasy nienasycone znajdziemy w olejach roślinnych, nasionach, orzechach ale też w tłustych rybach. Rola NNKT w ludzkim organizmie jest nieoceniona. Oprócz korzyści wymienianych przez dr Budwing, kwasy omega są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, narządu wzroku czy naczyń krwionośnych. Wykazują działanie przeciwzapalne, wspierają odporność organizmu, są niezbędne dla rozwoju płodu i przebiegu ciąży. Najwięcej korzyści czerpiemy z działania kwasów omega-3.
Za to kwasy omega-6 większe znaczenie mają w okresie dziecięcym – wspierają procesy wzrostu. W populacji problemem jednak jest nie tyle niedostateczne spożycie NNKT, ale nie właściwy ich stosunek w diecie. Ogólne zwiększenie spożycia tłuszczy pochodzenia roślinnego nie spełni roli, gdy kwasy te konkurują ze sobą o te same enzymy. Właściwą proporcją kwasów omega-6 do kwasów omega-3 w diecie jest stosunek 2,3:1. Niestety w naszej populacji powszechny jest nadmiar przyjmowanych kwasów omega-6 względem kwasów omega-3, ze względu na dużą dostępność w pokarmie tych pierwszych. Kwasy omega-6 znajdziemy bowiem w margarynach, oleju słonecznikowym i kukurydzianym, zbożach czy orzechach. Nadmiar kwasów omega-6 powoduje mniejsze wykorzystanie kwasów omega-3 przez komórki organizmu. Dlatego tak ważne jest wzbogacenie diety w produkty o przewadze kwasów omega-3 nad kwasami omega-6.
Olej lniany jest produktem o pożądanym stosunku kwasów tłuszczowych – zawiera powyżej 50% kwasów tłuszczowych omega-3 i 15% kwasów tłuszczowych omega-6. Innymi produktami dostarczającymi większe ilości kwasów omega-3 są ryby tłuste i owoce morza. Poza kwasami omega, olej lniany to bogate źródło witaminy E o właściwościach antyoksydacyjnych i przeciwstarzeniowych oraz fitosteroli. Te ostatnie ograniczają wchłanianie cholesterolu w jelicie przeciwdziałając powstawaniu hipercholesterolemii oraz otyłości, a także wykazują działanie przeciwnowotworowe chroniąc m/in przed nowotworem piersi, prostaty i jelita grubego.
Oprócz korzystnego wpływu na zdrowie, olej lniany jest od wieków doceniany w kosmetyce. Stosowany na twarz samodzielnie albo jako dodatek do kremów i masek wykazuje działanie przeciwrodnikowe, a co za tym idzie – przeciwstarzeniowe. Reguluje produkcję sebum, ogranicza powstawanie zadkórników, wspomaga funkcję bariery hydrolipidowej oraz wpływa na poprawę nawilżenia i odżywienia skóry. Nakładanie oleju lnianego na włosy pomaga zregenerować się zniszczonym łodygom włosów, domyka łuski oraz poprawia ich wygląd i kondycję. Pozostawiony na końcówkach włosów zabezpiecza je przed rozdwajaniem oraz chroni przed działaniem czynników zewnętrznych,, między innymi przed promieniowaniem słonecznym. Olej lniany zastosowany bezpośrednio na skórę głowy, pomoże w walce z łupieżem, wypadaniem włosów oraz chorobami skóry głowy, szczególnie z atopowym zapaleniem skóry głowy oraz łojotokiem. Dla osób niebędących fanami zabiegów kosmetycznych warto dodać, że już samo spożywanie oleju lnianego przyniesie poprawę kondycji skóry, włosów i paznokci.
Olej lniany bardzo łatwo ulega rozpadowi pod wpływem światła i temperatury. Dlatego należy przechowywać go w lodówce w ciemnej butelce. Z tego też powodu nie nadaje się do smażenia i jako dodatek do dań gorących. Sprawdza się natomiast w połączeniu z sałatkami, warzywami czy zimnymi sosami. Dobrą praktyką będzie też spożywanie oleju lnianego samodzielnie, bezpośrednio z butelki w ilości 1 – 2 łyżki stołowe dziennie. Pamiętajmy, że oleje zimno tłoczone mają krótkie daty ważności – najczęściej 3 miesiące, a po otwarciu powinno się je stosować przez 4 tygodnie. Po tym czasie lub pod wpływem nieprawidłowego przechowywania olej może się zacząć rozkładać, co nie tylko ogranicza jego prozdrowotne właściwości, ale może stać się niebezpieczny – w wyniku jełczenia oleju powstają związki rakotwórcze. Olej nienadający się do spożycia przybiera charakterystyczny gorzki smak.
