Marihuana – lek czy narkotyk?

Marihuana jest bez wątpienia jednym z tych tematów, który może rozgrzać niejedną rozmowę. Wzbudza ona także skrajne emocje w świecie medycznym, naukowym i politycznym.

Czy jest bezpieczna? Czy powinna być zalegalizowana, a może całkowicie zakazana? Czy jej efekty są naukowo udowodnione? Czy uzależnia? Czy rzeczywiście jest „cudownym lekiem”, jak nazywają ją niektórzy? To tylko kilka pytań, z którymi można się spotkać szukając informacji o marihuanie.

Co to jest marihuana?

Marihuana to suszone liście i kwiatostany, głównie roślin żeńskich konopi indyjskich – Canabis sativa. Mieszanka żywicy, która ochrania wierzchołki kwiatowe i kwitnące szczyty roślin żeńskich to z kolei silniej działający haszysz. Są to dwa najbardziej rozpowszechnione środki uzyskiwane z konopi indyjskich, zawierające kannabinole i zaliczane do środków psychodysleptycznych. Środki psychodysleptyczne nazywane są inaczej psychozomimetycznymi, halucynogennymi, psychozotwórczymi. Gdy podaje się je w dawkach nietoksycznych powodują u człowieka zmiany percepcji, myślenia, nastroju, najczęściej pod postacią euforii, omamów wzrokowych, słuchowych, poczucia oderwania od rzeczywistości, zaburzeń koordynacji, mowy. Osoby stosujące marihuanę jako narkotyk, często posługują się innymi nazwami takimi, jak: zielone, ziółko, susz, trawa. Nazwy te zmieniają się, ale są one znane policjantom, którzy prezentują je na swoich stronach w celach prewencyjnych.

Marihuana to jednak coś więcej niż tylko nielegalny narkotyk. Wzmianki o marihuanie można znaleźć już w starożytnej medycynie chińskiej, gdzie była wykorzystywana jako środek przeciwbólowy, znieczulający, przeciwdepresyjny, uspokajający, a nawet antybiotyk. Pomimo, że zwykle była stosowana zewnętrznie na przykład w postaci balsamu lub palona, to w XIX wieku podawano ją również doustnie do leczenia rzeżączki oraz dusznicy bolesnej. Efekt działania różni się w zależności od spożytej ilości, jak i doświadczenia osoby zażywającej. Zwykle osoba spożywająca doświadcza umiarkowanej euforii, a dopiero ostre zatrucia mogą czasem prowadzić do halucynacji, depresji, silnych wahań nastroju, psychoz, a działanie to mija po upływie czterech do sześciu godzin. Marihuana może wywołać psychiczne przyzwyczajenie, jednak jej potencjał uzależniający oceniany jest jako mniejszy w porównaniu do kokainy czy alkoholu. Badania wskazują, że jej stosowanie przez nastolatków wiążę się z większym ryzykiem rozwoju u nich depresji, jak i zwiększa prawdopodobieństwo uzależnienia.

Temat marihuany stał się szczególnie gorący, gdy w połowie lat 60-tych ubiegłego wieku wyizolowano z niej delta-9-tetrahydrokannabinol, w skrócie THC. Właśnie ta substancja odpowiada w głównym stopniu za właściwości halucynogenne i przeciwbólowe. Konopie indyjskie zawierają jeszcze około 60 innych związków o podobnej budowie. Grupa tych związków nazywana jest zbiorczo jako fitokannabinoidy. Niektóre związki należące do opisywanej grupy nie wykazują działania halucynogennego, a jedynie uspokajające. Przykładem może być kannabichromen lub kwas kannabidiolowy. CBD, czyli kannabidiol, jest z kolei pozbawiony właściwości psychozotwórczych.

Opisano wiele potencjalnych efektów, zarówno marihuany, jak i samego THC. Można tutaj wymienić: obniżanie ciśnienia śródgałkowego u osób z jaskrą, łagodzenie nudności i wymiotów u pacjentów onkologicznych, redukcja dolegliwości bólowych u osób ze stwardnieniem rozsianym czy zapobieganie napadom drgawek u niektórych pacjentów z padaczką lekooporną. Co leży u podstaw tak różnych wskazań, gdzie potencjalnie można wykorzystać marihuanę? Odpowiedź poznano już pod koniec lat 80-tych XX wieku, kiedy to odkryto u ssaków, w tym u człowieka, specjalne receptory dla THC oraz substancji o podobnej budowie chemicznej. Doprowadziło to do opisania całego układu endokannabinoidowej. Składa się on z dwóch głównych receptorów CB1 oraz CB2. Połączenie się substancji kannabinoidowej z receptorem wyzwala określoną reakcję organizmu. Receptory CB1 znajdują się głównie w ośrodkowym układzie nerwowym i odpowiadają w głównej mierze za kontrolę apetytu, pamięć, odczuwanie emocji i dolegliwości bólowych. Receptory CB2 związane są przede wszystkim z układem odpornościowym, a ich aktywacja prowadzi do pobudzenia reakcji immunologicznych. Człowiek sam wytwarza kannabinoidy. Są one nazywane endokannabinoidami, a przykładem jest anandamid, substancja podobna w swojej budowie do THC. Wspomniany już wcześniej kannabidiol – CBD – prawdopodobnie w ogóle nie oddziałuje z receptorami CB1 i CB2 i prawdopodobnie dlatego jest on pozbawiony działania psychotycznego. Jego mechanizm działania wiąże się z innym układem neuroprzekaźnikowym występującym u człowieka, a mianowicie układem serotoninowym. CBD wykazuje działanie przeciwwymiotne, przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwdrgawkowe, przeciwlękowe. W badaniach na zwierzętach laboratoryjnych wykazano, że hamuje on kumulację patologicznych białek prionowych, stąd próby wykorzystania kannabidiolu w terapii chorób prionowych, na przykład Creutzfeldta i Jakoba.

W połowie XX wieku większość krajów bardzo restrykcyjnie podchodziła do posiadania, rozprzestrzeniania oraz używania marihuany. Na początku lat 70-tych niektóre kraje złagodziły jednak swoje prawo. Najbardziej liberalne podejście zaprezentował rząd Holandii, który zezwolił na posiadanie małych ilości marihuany. W Polsce marihuana jest obecnie legalnie dostępna wyłącznie z przepisu lekarza i nazywamy ją medyczną marihuaną. Różni się ona zawartością THC oraz CBD, co pozwala osiągnąć różne kliniczne efekty u pacjenta. Charakterystyczny jest jej sposób podania, przy użyciu waporyzatora. Pozwala on na podgrzaniu suszu i uwalnianie substancji aktywnych, bez wydzielania substancji smolistych, które powstają podczas palenia. Kuracja medyczną marihuaną zarezerwowana jest dla tych pacjentów, którzy nie reagują na standardowe leczenie. Bez recepty możemy kupić inne preparaty z konopi, między innymi kremy, czy tzw. „olejki z marihuany”. Preparaty te zostały jednak oczyszczone z substancji halucogennych i zawierają przede wszystkim kannabidiol, czyli CBD.

Cannabis sativa to roślina o dwóch obliczach. Wraz ze wzrostem wiedzy na jej temat, coraz bardziej doceniamy jednak potencjalne korzyści z jej stosowania, starając się równocześnie zminimalizować skutki jej użycia, a możliwości medycznego jej użycia tej rośliny oraz jej związków na pewno nie zostały jeszcze wyczerpane.