Chmiel zwyczajny

Zielona Encyklopedia Zdrowia – Chmiel zwyczajny

A | B | C | Ć | D | E | F | G | H | I | J | K | L | Ł | M | N | Ń | O | P | Q | R | S | Ś | T | U | V | W | X | Y | Z | Ź | Ż

Humulus lupulus; rodzina konopiowate (Cannabaceae)

Chmiel zwyczajny. Rozpowszechnienie chmielu w Europie zawdzięczamy naszym przodkom. Roślina przywędrowała na Stary Kontynent Azji za sprawą Słowian, którzy jeszcze zanim powstały pierwsze drewniane groby Polan i Wiślan, dodawali chmiel do piwa.

Błędem jest jednak twierdzenie, że piwo produkowano z chmielu. Ta roślina była wyłącznie przyprawą podnoszącą walory aromatyczne i smakowe tego napoju, a przede wszystkim utrwalającą i przedłużającą okres jego przydatności do spożycia. Zanim nauczono się pasteryzować piwo, trunek był podatny na różnego rodzaju zakażenia i zepsucie. Antyseptyczne właściwości chmielu oraz goryczka łagodząca słodycz słodu sprawiły, że chmielowe szyszki okazały się dodatkiem idealnym. Warto wiedzieć, że kwiatostany żeńskie chmielu przeznaczone do produkcji piwa nie mogą zostać zapylone, gdyż podczas tworzenia się owoców następuje rozkład substancji goryczkowych. Dlatego w pobliżu plantacji niszczy się męskie osobniki dzikiego chmielu.

Pomimo zdecydowanie piwnych skojarzeń trzeba pamiętać, że chmiel jest rośliną o wielu zastosowaniach. Może być spożywany na surowo. Przyrządza się z niego napary i herbatki, które wykorzystując jego uspokajające właściwości, koją skołatane nerwy. Jako reprezentant rodziny konopiowatych chmiel służył niegdyś do wytwarzania sznurów oraz lin.

Występowanie

Gatunek występował w stanie dzikim prawdopodobnie w południowej Europie i w zachodniej Azji. Uprawiany na plantacjach z czasem skolonizował jako zdziczała roślina uprawna strefę klimatu umiarkowanego całej Eurazji. Chmiel rzadko sadzi się w przydomowych ogrodach, a szkoda, gdyż to doskonała roślina pnąca i okrywowa. Z uwagi na rozmiary wymaga mocnych podpór, gdy ich brakuje, płoży się po ziemi. W okresie letnich upałów chmiel wymaga podlewania.

Biologia i Ekologia

Chmiel zwyczajny jest wieloletnią, dwupienną rośliną kwitnącą od czerwca do sierpnia. Spotykany jest w lasach, parkach i wilgotnych zaroślach.

Morfologia

Jest to roślina o podziemnym kłączu, z którego wyrasta wijąca się, kanciasta łodyga dorastająca do 6 metrów długości, opatrzona zadzierzystymi włoskami czepnymi. Okrągławe lub jajowate, u nasady sercowate, grubo piłkowane i zaostrzone liście są dłoniasto 3-5 klapowe, z wierzchu i od spodu szorstkie. Kwiaty męskie z pięciokrotnym kwiatostanem i pięcioma pręcikami zebrane są w szczytowe wiechowate kwiatostany wyrastające z kątów liści. Pozbawione okwiatu kwiaty żeńskie tworzą kwiatostany w kształcie szyszki. Owocem chmielu jest orzeszek.

Surowiec

Surowcem stosowanym do celów leczniczych są owocostany (szyszki). Surowiec należy zbierać w sierpniu, szyszki powinny mieć barwę zielonkawożółtą, a następnie suszyć w suszarni w temperaturze 40-50 stopni lub w warunkach naturalnych w miejscu przewiewnym i zacienionym. Szyszki przechowuje się nie dłużej niż rok, w suchym i ciemnym miejscu. Wykorzystuje się też lupulinę w postaci złocistego proszku, czyli gruczoły chmielowe otarte z szyszek. Do jedzenia nadają się również młode, szczytowe pędy chmielu, świeżo wyrastające z ziemi.

Zastosowanie w medycynie

Szyszki chmielu używane są nie tylko do produkcji piwa. Ze względu na właściwości uspokajające napar z szyszek chmielu można pić w stanach wyczerpania nerwowego i w trudnościach z zasypianiem. Podaje się go również przy zmniejszonym łaknieniu oraz jako środek ułatwiający trawienie. Odwar z szyszek chmielu stosuje się zewnętrznie do płukania włosów. Wykazuje on działanie przeciwłupieżowe. Wyciągi z szyszek stosuje się także jaki okłady na trudno gojące się rany.

Zastosowanie w kuchni

Chmiel zwyczajny jest uprawiany przede wszystkim z uwagi na jego szyszki, stosowane jako dodatek smakowy podczas produkcji piwa. Do celów kulinarnych wykorzystuje się młode białawe pędy, które jeszcze nie wydostały się z gleby. Można je konsumować surowe lub gotowane. Nadają się do sałatek, omletów, zup. Można je również konserwować w zalewie octowej. W kuchni używa się też szyszek chmielu. Po ugotowaniu mogą być spożywane, a w smaku przypominają szparagi. Napar z szyszek chmielu jest idealny przy trudnościach z zasypianiem, działa także w przypadku nadpobudliwości.