Czarny bez
A | B | C | Ć | D | E | F | G | H | I | J | K | L | Ł | M | N | Ń | O | P | Q | R | S | Ś | T | U | V | W | X | Y | Z | Ź | Ż
Czarny bez. W owocach czarnego bzu ukryta jest ogromna różnorodność cennych substancji. Są to garbniki, pektyny, kwasy owocowe, sole mineralne oraz witaminy – w szczególności witamina C i prowitamina A.
Bez czarny występuje w Azji i Europie. W Polsce jest gatunkiem pospolitym.
Jest to krzew lub niskie drzewo dorastające do 7 metrów wysokości, o spękanej, jasnobrunatnej korze. Liście są nieparzystopierzaste o 5-7 eliptycznych lub podługowatych, nierówno piłkowanych listkach. Duże kwiatostany mają postać spłaszczonej, baldachokształtnej wierzchotki wieloramiennej. Żółtawobiałe kwiaty o średnicy 0,6-0,9 milimetra zawierają żółte pylniki. Owocem bzu jest niewielki, kulisty, czarny lub czarnofioletowy połyskujący pestkowiec.
Czarny bez zakwita w czerwcu lub lipcu. Jego drobne, białe kwiaty zapylane są przez owady. Owoce dojrzewające od sierpnia do października zjadane są przez ptaki, które przenoszą niestrawione nasiona w inne miejsca i w ten sposób przyczyniają się do rozprzestrzeniania się rośliny. Bez czarny rośnie w pobliżu zabudowań, w zaroślach i na brzegach lasów.
Surowcem stosowanym zarówno w celach kulinarnych, jak i leczniczych jest kwiat czarnego bzu. W czerwcu i lipcu ścina się całe, świeżo rozwinięte kwiatostany, które można wykorzystać od razu lub wysuszyć. Kwiatostany suszy się zawieszone na sznurkach lub rozłożone cienką warstwą w miejscu przewiewnym i zacienionym. Po wysuszeniu pojedyncze kwiaty oberwane z kwiatostanów przechowuje się w szczelnych naczyniach. Częściej wykorzystywane są jednak owoce tej rośliny, które dojrzewają w sierpniu i we wrześniu. Nie należy zbierać owoców niedojrzałych, gdyż zawierają szkodliwą sambunigrynę. Gdy owoce nabiorą właściwej lśniącej, czarnofioletowej barwy, całe owocostany ścina się i suszy podobnie jak kwiatostany.
Świeże kwiaty wykorzystuje się jako bardzo aromatyczny dodatek do racuchów. Produkuje się z nich także nalewki i soki. Wykorzystywać można również kwiaty suszone. Z suszonych owoców bzu, jabłek i cytryny przyrządza się pyszne kompoty. Owoce mogą być także smacznym dodatkiem do zup owocowych oraz jako nadzienie do ciast. Soki, syropy i dżemy z owoców bzu można podawać osobom podatnym na przeziębienia, działają bowiem napotnie i zawierają witaminy C i B. Również odwary z kwiatów stosowane do płukania przy zapaleniu gardła i jamy istnej. Zarówno kwiaty, jak i owoce bzu czarnego wykazują właściwości moczopędne, dlatego stosować je można w schorzeniach nerek i pęcherza moczowego. Owoce dodatkowo działają przeczyszczająco i łagodzą nerwobóle.
WARTO WIEDZIEĆ
Ze względu na zawartość trującej dla ludzi sambunigryny nie należy spożywać niedojrzałych ani surowych owoców.
Owoce są jednym z najbogatszych źródeł silnych przeciwutleniaczy – antocyjanów, które stymulują system immunologiczny. Surowe owoce bzu są trujące, ale wystarczy poddać je działaniu wysokiej temperatury by zniwelować działanie toksyn. Sok z czarnego bzu wykazuje właściwości wspomagające organizm w budowie bariery ochronnej. Jest pomocny szczególnie w okresie zmiennej pogody, gdy wirusy i bakterie atakują nas częściej niż zwykle. Stosuje się go pomocniczo w leczeniu chorób układu moczowego oraz podczas kuracji oczyszczających. Poprzez swoje działanie wspomaga odtruwanie i usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii i toksyn oraz polecany jest w stanach zapalnych żołądka i jelit. Zarówno kwiaty, jak i owoce czarnego bzu należą do najcenniejszych surowców zielarskich, które skutecznie wzmacniają organizm i wspierają odporność. Znane powiedzenie mówi: katar trwa tydzień, jeśli jednak spożywamy galaretkę z owocu czarnego bzu możemy się go pozbyć już w 3 dni.