Morze Egejskie nieopodal wyspy Antykithira, na północny zachód kapitan Dimitros Kantos i jego zaÅ‚oga w poszukiwaniu gÄ…bek przeczesywali dno morskie u wybrzeży maÅ‚ej wyspy, speÅ‚niÅ‚o siÄ™ marzenie każdego nurka: na gÅ‚Ä™bokoÅ›ci ponad 40 metrów natknÄ™li siÄ™ na skarb – Å‚adunek zatopionego prawdopodobnie w pierwszej poÅ‚owie I wieku p.n.e. wraku z cennymi posÄ…gami wykonanymi z brÄ…zu. Zaintrygowani znaleziskiem wÅ‚aÅ›ciwie nie zwrócili uwagi na pozostaÅ‚oÅ›ci maÅ‚ej drewnianej skrzynki. Jej zawartość odkryto dopiero dwa lata później: kruszÄ…cÄ… siÄ™, skorodowanÄ… grudÄ™ z brÄ…zowymi elementami. A w zasadzie maÅ‚ymi kółkami zÄ™batymi, których przecież ponad dwa tysiÄ…ce lat temu miaÅ‚o jeszcze w Europie nie być!
ZardzewiaÅ‚e części przeleżaÅ‚y w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach kilka dekad, zanim siÄ™ zorientowano, jakÄ… tajemnicÄ™ w sobie kryjÄ…. Do ich badania zaprzÄ™gniÄ™to tak nowoczesne technologie, jak tomograf komputerowy, który specjalne sprowadzono z Anglii (antyczne przedmioty z brÄ…zu nie mogÅ‚y opuÅ›cić muzeum). Trójwymiarowe zdjÄ™cia o wysokiej rozdzielczoÅ›ci miaÅ‚y odkryć sekrety „przedmiotu z Antykithiry”. Podekscytowani specjaliÅ›ci nie wierzyli wÅ‚asnym oczom, gdy skanujÄ…c milimetr po milimetrze każdÄ… warstwÄ™, zobaczyli maleÅ„kie zÄ™bate kółka. Na modelu 3D uwidoczniÅ‚y siÄ™ najdrobniejsze grawerunki i jeszcze wiÄ™ksza liczba elementów zagadkowego mechanizmu. Niemal caÅ‚a jego powierzchnia byÅ‚a pokryta napisami po grecku! ByÅ‚o to coÅ› w rodzaju instrukcji obsÅ‚ugi podrÄ™cznego planetarium, czyli analogowej maszyny obliczeniowej. Innymi sÅ‚owy: pierwszego komputera, jaki udaÅ‚o siÄ™ znaleźć, w historii ludzkoÅ›ci.
Wykonane współczeÅ›nie repliki urzÄ…dzenia potwierdzajÄ… jego wysoki stopieÅ„ precyzji – Steve Kramer, amerykaÅ„ski ekspert specjalizujÄ…cy siÄ™ w mechanizmach zegarkowych, wyliczyÅ‚ za jego pomocÄ… zaćmienie sÅ‚oÅ„ca z dokÅ‚adnoÅ›ciÄ… do 14 minut! UmiejÄ™tność przewidywania zjawisk astronomicznych, które niegdyÅ› rozumiano jako oznakÄ™ gniewu bogów, oznaczaÅ‚a wÅ‚adzÄ™ i możliwość kierowania zachowaniami ludzi…
Ale w „komputerze” znaleziono coÅ› jeszcze bardziej sensacyjnego: mechanizm różnicowy, jeden z najbardziej skomplikowanych elementów mechanicznych w ogóle! W erze nowożytnej zostaÅ‚ opatentowany dopiero w 1827 roku i dziÅ› stanowi część skÅ‚adowÄ… każdego samochodu. Jego wynalazcÄ… mógÅ‚ być jednak bliżej nieznany mechanik sprzed dwóch tysiÄ™cy lat z jednej z greckich wysp. Chyba, ze i on wykorzystaÅ‚ znanÄ… już wczeÅ›niej technologiÄ……
Mechanizm z Antykithiry jest datowany w przybliżeniu na okres miÄ™dzy 87 i 65 rokiem p.n.e. Ten pierwszy „komputer” to zarazem najstarszy przykÅ‚ad zastosowania dyferencjaÅ‚u czyli przekÅ‚adni zÄ™batej.
