Kopalnia soli w Wieliczce
Polska. Położenie: Wieliczka, województwo małopolskie, 14 kilometrów na południowy wschód od Krakowa.
Kopalnia soli w Wieliczce to jedna z najstarszych czynnych kopalni soli na świecie. Uważana przez wieki za jeden z siedmiu cudów świata nowoczesnego, do dziś zalicza się do największych atrakcji turystycznych w Polski. Ośrodek produkcji soli istniał już w X wieku, a z całą pewnością w 1044 roku, jak datowane są najwcześniej przekazy historyczne.
Pierwsza sól pozyskiwana była jednak metodą warzenia ze studni ze słoną wodą. W XIII wieku eksploatację przeniesiono pod ziemię po odkryciu olbrzymiego złoża, mającego e dolnej części charakter pokładu, w górnej składającego się z wielkich bloków soli tkwiących wśród mułowców. Głównym organizatorem wydobycia był Bolesław Wstydliwy, który w latach 70. XIII wieku założył – łącząc kopalnię w Wieliczce z kopalnią w Bochni (założoną w 1251 roku) oraz warzelniami soli – monopolistyczne królewskie przedsiębiorstwo salinarne, zwane żupami krakowskimi, zarazem pierwsze w ogóle wielkie przedsiębiorstwo w Polsce. W czasach rozbiorów kopalnia w Wieliczce przeszła na własność skarbu państwa austriackiego (1772-1918), a w 1918 roku została znacjonalizowana. Dzisiaj złoże jest już prawie całkowicie wyczerpane. Po niemal tysiącu lat eksploatacji pozostało 300 kilometrów korytarzy na dziewięciu poziomach. W kopalni jest około dwóch tysięcy komór, z których łączny urobek szacuje się na około 25 milionów ton soli. Od XVIII wieku Wieliczka jest celem pielgrzymek turystów. Dodatkową wartość zabytkową nadają jej wykute w soli rzeźby i płaskorzeźby, zdobiące szczególnie komory zamienione na kaplice (najstarsza z XVII wieku). Na głębokości 135 metrów utworzono Muzeum Żup Krakowskich, a na głębokości 211 metrów działa sanatorium alergologiczne. Kopalnia została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1978 roku.
