Zdrowie. Zielona Encyklopedia Zdrowia – Dzięgiel litwor
Zdrowie. Zielona Encyklopedia Zdrowia – Dzięgiel litwor
A | B | C | Ć | D | E | F | G | H | I | J | K | L | Ł | M | N | Ń | O | P | Q | R | S | Ś | T | U | V | W | X | Y | Z | Ź | Ż
Angelica archangelica L. Rodzina: selerowate Apiaceae
Występowanie Dzięgiel litwor
Dzięgiel litwor inaczej arcydzięgiel litwor w stanie dzikim występuje w górzystych i wilgotnych terenach Europy i Azji. W Polsce rośnie w Sudetach i Karpatach. Jest też gatunkiem uprawianym.
Morfologia
Jest to roślina dorastająca do 100 lub nawet do 200 centymetrów wysokości, o grubej, nagiej i pustej w środku łodydze. Liście są dwu- lub trzykrotnie trzysieczne lub pierzaste, z dużymi, jajowatymi lub podługowatymi i grubo ząbkowanymi odcinkami. Pochwy liściowe są charakterystycznie rozdęte. Zielono białe kwiaty zebrane są w baldachy olbrzymie bez pokryw, lecz z licznymi pokrywkami. Owoc rozpada się na dwie rozłupki.
Biologia i ekologia
Dzięgiel litwor jest dwuletnią rośliną kwitnącą w drugim roku wegetacji, w czerwcu i lipcu. Roślina preferuje stanowisko słoneczne i półcieniste o żyznych, wilgotnych glebach. Rośnie nad brzegami potoków. Jest gatunkiem chronionym. Wykorzystuje się tylko okazy pochodzące z upraw.
Zastosowanie w medycynie
Działa bakteriobójczo, grzybobójczo, przeciwzapalnie, moczopędnie, wiatropędnie, rozkurczająco na mięśnie gładkie, żółciopędnie i pobudzająco na wydzielanie soku żołądkowego. Wykorzystuje się go również w pobudzeniu nerwowym i bólach głowy.
Przeciwskazaniem do stosowania arcydzięgla jest choroba wrzodowa żołądka, okres miesiączkowania i ciąża. Surowiec zwiększa wrażliwość na promieniowanie słoneczne.
Zastosowanie w kuchni
W kuchni wykorzystuje się korzenie, kłącza, młode liście, łodygi i owoce. Wszystkie części mają silny aromat oraz ostry, lekko gorzki, korzenny smak. Młode liście mogą służyć do przyprawiania zup, sosów, sałatek i owoców w tartach. Łodygi po obraniu wykorzystuje się podobnie jak seler naciowy. Zarówno młode pędy, jak i ogonki liściowe kandyzuje się i wykorzystuje do przyozdabiania tortów i ciast. Nasiona stosowane są jako przyprawa do potraw oraz aromatyzowania likierów. Olejek uzyskany z nasion i korzeni aromatyzuje potrawy.
Zastosowanie w przemyśle
Olejki eteryczne uzyskiwane z dzięgla litwora mają zastosowanie w przemyśle perfumeryjnym.
