Berberys pospolity

A | B | C | Ć | D | E | F | G | H | I | J | K | L | Ł | M | N | Ń | O | P | Q | R | S | Ś | T | U | V | W | X | Y | Z | Ź | Ż

Berberys pospolity jest popularnym w Europie krzewem ozdobnym. W stanie dzikim rośnie w parkach, lasach i zaroślach. Nie wszyscy wiedzą, że jego owoce, liście a nawet korzeń i kora zawierają substancje wykorzystywane od lat w medycynie ludowej.

Jest to ciernisty krzew osiągający wysokość 150-250 centymetrów. Liście na gałązkach przekształcone są w trójdzielne kolce. Z ich pachwin wyrastają krótkopędy z odwrotniejajowatymi lub eliptycznymi liśćmi o ostro ząbkowanych brzegach. Żółte, promieniste kwiaty zebrane są w zwisłe grona. Owocem jest podłużna, czerwona jagoda.

W Polce dziko rosnące krzewy berberysu spotyka się dosyć rzadko. Roślina nie jest lubiana przez rolników, ponieważ na jej liściach często rozwija się rdza zbożowa – gatunek grzybów, które powodują choroby zbóż. Krzewy berberysu występujące w sąsiedztwie pól uprawnych zwykle są wycinane. Owoce berberysu z uwagi na dużą zawartość witaminy C często są nazywane cytryną północy. Czerwone jagody zawierają także składniki wspomagające leczenie przeziębienia i dolegliwości układu pokarmowego. W kosmetyce wykorzystuje się je do walki z sińcami, przebarwieniami skóry oraz trądzikiem.

Jagody berberysu, zawierają berberynę, związek, który przyjmowany w większej ilości odkłada się w sercu, wątrobie oraz trzustce, dlatego nie powinny być stosowane przez kobiety w ciąży i małe dzieci. Ponieważ pobudzają przemianę materii, przyspieszają wydzielanie soków trawiennych i działają lekko przeczyszczająco, czasem są używane w kuracjach odchudzających.

WYSTĘPOWANIE I UPRAWA

Ten ciernisty krzew rośnie w zaroślach i na skrajach lasów w Europie. Występuje także w parkach jako krzew ozdobny. Żółte kwiaty, zebrane w grona, kwitną w maju i czerwcu. Owoce, twarde, cierpkie w smaku czerwone jagody, pojawiają się jesienią. Zbiera się je w sierpniu lub we wrześniu, gdy nabiorą jaskrawoczerwonej barwy, ale nie są jeszcze całkowicie dojrzałe.

Jego kwiaty zapylane są przez owady: pszczoły, trzmiele, muchówki i chrząszcze. Owoce stanowią pokarm dla wielu gatunków ptaków i ssaków. Pędami żywią się sarny i zające.

ZASTOSOWANIE

Wykorzystywane są owoce berberysu zwyczajnego. Najlepszym terminem ich zbioru jest wrzesień i październik. Należy zrywać owoce czerwone, ale jeszcze nie twarde, czyli przed całkowitym dojrzeniem. Po wysuszeniu w suszarni w temperaturze do 40 stopni owoce powinny zachować naturalną barwę i wyraźnie kwaśny smak. Owoce wykorzystywane są również w stanie świeżym. Niekiedy używa się też świeżych liści berberysu.

Wysuszone liście, korzenie i korę zawierają alkaloidy m.in berberynę, wykorzystywano kiedyś do celów leczniczych. Zrezygnowano jednak z tego ze względu na ich znaczą toksyczność.

Owoce berberysu zwyczajnego są cennym źródłem witamin C i E oraz soli mineralnych. Dodaje się je do przetworów. Można z nich przyrządzić kompoty, dżemy i wino. Sok z owoców pobudza apetyt i korzystnie wpływa na pracę układu pokarmowego. Wysuszone i zmielone owoce wzbogacają smak potraw mięsnych (zwłaszcza dziczyzny), zup i sosów. Świeże owoce przesypane cukrem można przechowywać w chłodnym miejscu lub zamrażać. Na Kaukazie popularna jest ostra mieszanka na bazie berberysu, wody, pieprzu i soli, którą stosuje się do marynowania mięs.