Zdrowie. Zielona Encyklopedia Zdrowia – Oman wielki
Zdrowie. Zielona Encyklopedia Zdrowia – Oman wielki
A | B | C | Ć | D | E | F | G | H | I | J | K | L | Ł | M | N | Ń | O | P | Q | R | S | Ś | T | U | V | W | X | Y | Z | Ź | Ż
Inula helenium; Rodzina: astrowate, Asteraceae
Oman wielki to przykład rośliny uniwersalnej, która znajduje zastosowanie zarówno na kuchennym stole i zielarskim stole. W czasach średniowiecza korzeń omanu był jednym z najważniejszych składników wówczas popularnego wina św. Pawła.
Trunek nie marnował się nawet w przypadku zepsucia, ponieważ sporządzony z niego ocet sprawdzał się jako środek na odstraszanie owadów, roztoczy i pcheł. Pierwsi osadnicy w Ameryce Północnej chętnie sadzili oman w swoich ogrodach. Tę ozdobną roślinę ceniono za właściwości leczące choroby skóry i owiec i koni. Głównym leczniczym składnikiem rośliny jest inulina o składzie chemicznym podobnym do krochmalu. Przypomina go też wyglądem, jednak w przeciwieństwie do krochmalu rozpuszcza się w gotującej wodzie bez formowania gęstej papki.
Występowanie Oman wielki
Oman wielki pochodzi z Azji Środkowej. Jako zdziczały występuje w Ameryce Północnej, Japonii, Azji Mniejszej, Europie. W Polsce jest spotykany w stanie dzikim oraz uprawiany.
Morfologia
Jest to roślina osiągająca 100-150 centymetrów wysokości o gałęzistym kłączu i bruzdowanej, wełnistej u góry łodydze. Odziomkowe i dolne liście są podługowato-eliptyczne, a liście górne sercowato-jajowate, nierówno ząbkowane i filcowane od spodu. Obejmują one łodygę. Żółte, brzeżne kwiaty języczkowe i wewnętrzne kwiaty rurkowe są zebrane w duże koszyczki, a te w baldacho-kształtną wiechę. Owocem jest niełupka z puchem kielichowym.
Biologia i ekologia
Oman wielki jest byliną kwitnącą od czerwca do września. Rośnie na brzegach lasów, zrębach i w zaroślach. Gatunek łatwy do uprawy, ale ze względu na dużą ekspansywność należy oddzielać go od innych roślin uprawnych. Rozmnaża się z nasion i przez podział rozłogów. Pozyskuje się korzeń wykopany w okresie jesiennym w drugim lub trzecim roku uprawy.
Surowiec
Surowcem stosowanym do celów leczniczych jest kłącze i korzeń omanu wielkiego. Wykopuje się go jesienią, w drugim lub trzecim roku wegetacji. Po oczyszczeniu należy je pokroić na mniejsze kawałki i suszyć w suszarni w temperaturze nieprzekraczającej 35 stopni. Surowiec przechowuje się w miejscach suchych, bez dostępu światła. Świeżo wykopane kłącza mają początkowo zapach bananów, a po wyschnięciu nabierają fiołkowego zapachu. W kuchni wykorzystywać można również liście omanu wielkiego.
Zastosowanie w medycynie
Znane są właściwości lecznicze zioła. Wykazuje właściwości żółciotwórcze, żółciopędne, wykrztuśne i bakteriobójcze. W postaci naparu jest stosowany w schorzeniach górnych dróg oddechowych, zwłaszcza gdy towarzyszy im uporczywy kaszel. Skuteczny jest również w zaburzeniach trawiennych przebiegających z nudnościami, wymiotami i biegunkami. Oczyszcza organizm z toksyn i stymuluje układ odpornościowy. Z omanu wielkiego otrzymuje się inulinę. Roślina nie powinna być stosowana u kobiet ciężarnych.
Zastosowanie w kuchni
Liście oraz kłącza znajdują też zastosowanie kulinarne. Liście można jeść po ugotowaniu, mają one gorzki, aromatyczny smak. Kłącza nadają się do kandyzowania i jedzenia jako słodycze. Do celów kulinarnych wykorzystuje się również korzeń, który jest w smaku gorzki, ostry i silnie aromatyczny. Nadaje się do spożywania po ugotowaniu, tak jak inne warzywa korzenne. Dawniej startym korzeniem przyprawiano sosy do ryb i mięsa. Współcześnie częściej się go kandyzuje i w takiej formie dodaj do deserów lub wykorzystuje do wyrobów cukierków. Pokrojone plasterki korzenia można suszyć lub konserwować w syropie cukrowym. Spożywane jako przekąska działają rozgrzewająco. Korzeń jest również wykorzystywany do nadawania smaku likierom.
Oman wielki w historii
Scukrzone korzenie omany wielkiego były powszechnie używane w starożytnym Rzymie na pojawiające się po biesiadach problemy z niestrawnością. W średniowieczu sprzedawano jako różowe płaskie tabletki łagodzące problemy trawienne.
