Zdrowie. Zielona Encyklopedia Zdrowia – Kminek zwyczajny
Zdrowie. Zielona Encyklopedia Zdrowia – Kminek zwyczajny
A | B | C | Ć | D | E | F | G | H | I | J | K | L | Ł | M | N | Ń | O | P | Q | R | S | Ś | T | U | V | W | X | Y | Z | Ź | Ż
Carum carvi; Rodzina: selerowate Apiaceae
Nazwa rodzajowa Carum pochodzi prawdopodobnie od greckiego słowa kara lub kar oznaczającego głowę lub wierzchołek i nawiązującego do charakterystycznych baldacho-kształtnych kwiatostanów rośliny.
Kminek zwyczajny jest znany w Europie co najmniej od trzech tysięcy lat. Roślinę o jadalnych nasionach i liściach zaliczano do przypraw i ziół. Pieczywo z kminkiem jedli już legioniści Juliusza Cezara.
Powszechnie występowanie kminku na Starym Kontynencie, sprawia, że jest to jedna z przypraw kojarzonych z tradycyjną kuchnią wielu europejskich państw, w tym oczywiście Polski. Na naszych ziemiach kminek był obecny nie tylko w kuchni i zielniku, ale można go też odnaleźć w dawnych ludowych przesądach. Jeden z nich przypisuje roślinie magiczne właściwości, dzięki którym rzeczy zawierające kminek nie mogą zostać skradzione. Warto było więc wrzucić choć jeden jego liść bądź rozłupek do butów, kieszeni płaszcza lub podróżnego kufra. Podobne efekty miało przynieść karmienie kminkiem koni, domowego ptactwa i bydła. Takie zwierzęta nigdy nie stawały się łupem złodzieja. Poczęstowanie kminkiem ukochanej osoby gwarantowało stałość jej uczucia.
Występowanie Kminek zwyczajny
Naturalny obszar występowania obejmuje Europę i Azję. Gatunek zadomowiony także w Ameryce Północnej, gdzie został zawleczony. W Polsce pospolity na całym obszarze. Spotykany w uprawie lub zdziczały na stanowiskach naturalnych.
Morfologia
Kminek zwyczajny jest rośliną zielną, dorastającą do 30-60 centymetrów wysokości. Naga, kanciasta łodyga jest pusta w środku i dwudzielne rozgałęziona. Trzykrotnie pierzaste liście są pocięte na równowąskie odcinki i osadzone na długich, pochwiasto-rozszerzonych ogonkach. Białe, rzadziej różowe kwiaty mają ostro zakończone, zagięte do środka płatki, w zagięciu sercowate i zebrane są w pozbawiony pokryw i pokrywek baldach, złożony z 5-10 szypułek. Korzeń jest wrzecionowaty. Owoc występuje w postaci rozłupni złożonej z dwóch niełupek o długości 4-6 milimetrów.
Biologia i ekologia
Jest to roślina dwuletnia, owadopylna roślina kwitnąca od maja do czerwca. Jej owoce dojrzewają w lipcu. Rośnie na suchych łąkach, polanach, pastwiskach, miedzach, przy drogach i w ogrodach.
Surowiec
Stosowanym surowcem jest owoc kminku, który pozyskuje się, ścinając w lipcu i sierpniu dojrzałe owocostany. Zbiór owoców najlepiej przeprowadzić zanim jeszcze w pełni dojrzeją, gdyż całkiem dojrzałe łatwo się osypują. Ścięte owocostany suszy się w warunkach naturalnych, w miejscu zacienionym i przewiewnym, a następnie młóci. W razie potrzeby przesiane rozłupki można jeszcze dosuszyć. Ostatecznie powinny one mieć szarobrunatną barwę oraz charakterystyczny, silny zapach. W kuchni zastosowanie mają również młode liście, które zbiera się wiosną, przed kwitnienem.
Zastosowanie w medycynie
Nasiona kminku są znanym surowcem leczniczym stosowanym w dolegliwościach trawiennych. Wykazują właściwości moczopędne i mlekopędne.
Zastosowanie w kuchni
Kminek jest bardzo popularny w kuchniach żydowskiej, niemieckiej i skandynawskiej. Do celów kulinarnych wykorzystuje się rozłupki i świeże liście, które zawierają mniej olejku lotnego niż owoce ale są bogatsze w witaminę C. Poszatkowane liście stanowią aromatyczny dodatek do sałatek. Można je dodawać do dań duszonych. Owoce mają ostry korzenny zapach i smak, zebrane z roślin dziko rosnących są bardziej aromatyczne. Używa się suchych niełupek w postaci stałej, rozkruszonych lub zmielonych. Wrzuca się je do różnych słonych wyrobów piekarniczych i cukierniczych, takich jak chleb, ciastka i ciasteczka. Kminku można użyć do doprawienia domowego sera. Przyprawę stosuje się do poprawienia smaku kiszonej kapusty i kapusty duszonej. Można ją dosypać do zup (szczególnie ogórkowej) i kiełbas. Delikatnie usmażone lub przypieczone rozłupki są ciekawym dodatkiem do dań z jabłek. Zmielone rozłupki są składnikiem przyprawy curry. Obecny w pożywieniu kminek ułatwia trawienie pokarmów ciężkostrawnych. Młode liście kminku zwyczajnego można dodawać do zup, sosów, sałatek, past twarogowych, omletów i sałatek. Nasiona natomiast stosuje się do ciężkostrawnych, smażonych potraw, zawierających dużą ilość tłuszczu, a także kiszonek, potraw z bobu i grochu, do chleba, żółtego sera, past, zup, sosów, omletów i pieczonego mięsa. Mogą też stanowić aromatyczny dodatek do wódek i likierów.
