Zdrowie. Alergia – odczyny alergiczne – różnorodne przyczyny uczulenia

Zdrowie. Alergia – odczyny alergiczne – różnorodne przyczyny uczulenia

Nadwrażliwość na alergeny wziewne, pokarmowe lub stykające się bezpośrednio ze skóra może być wrodzona – idiosynkrazja, lub nabyta. Przy zetknięciu z czynnikiem uczulającym – alergenem – każdy organizm wytwarza przeciwciała. O ile jednak u ludzi zdrowych powstaje niewielka ilość tych substancji obronnych, u alergików zachodzi zbyteczna reakcja odpornościowa.

Przeciwciała odpornościowe nie krążą we krwi lecz umiejscawiają się w komórkach skóry i błonach śluzowych. Gdy tylko przeciwciała połączą się z antygenami alergenu, uwolnione zostają z komórek liczne substancje czynne, przede wszystkim histamina. Ona wywołuje następnie zjawiska uczuleniowe.

Należy do nich m.in.: katar sienny, zapalenie spojówek, zapalenie oskrzeli, astma, wymioty, biegunka, bóle głowy i wysypka.

Alergenów jest nieskończenie wiele, praktycznie można być uczulonym na wszystko. Alergen musi być sam tworzywem wielocząsteczkowym np. białkiem lub węglowodanem – lub mieć zdolność łączenia się z takimi tworzywami. Jedynie w tym przypadku prowokuje on produkcję przeciwciał. Uczulenie może wywołać wiele przedmiotów z którymi stykamy się na co dzień np. pasta do podłogi lub do butów, materace, farby, pierzyny, kosmetyki, rośliny pokojowe, pokarmy, sierść lub pióra zwierząt domowych, zarodniki grzybów pleśniowych w tapetach i murach, same tapety, a nawet kurz domowy i żyjące w nim roztocza. Znana jest nadwrażliwość na pyłki kwiatowe, rzadsza natomiast na metale, ciepło lub światło. Uczulenie może powodować również kawa ziarnista i czarna herbata, nawet jeśli przez całe lata były dobrze tolerowane.

Najczęstsze rodzaje alergii

Alergie skórne

Alergiczna wysypka skórna

Na skórze pojawiają się nagle pęcherze – pojedynczo lub w małych grupach. Osiągają one wielkość pestki czereśni lub orzecha laskowego i są wypełnione jasną, wodnistą cieczą. Możliwe jest rozprzestrzenienie się wysypki na całe ciało. Silne swędzenie wpływa niekorzystnie na ogólne samopoczucie. Zaatakowane bywają czasami błony śluzowe, szczególnie śluzówki ust.

Wysypki alergiczne wywołane są najczęściej po zażyciu lekarstw, zetknięciu się z niektórymi roślinami lub spożyciu pewnych pokarmów. Leczenie pozostaje w gestii lekarza, który spróbuje ustalić za pomocą testów dokładną przyczynę dolegliwości.

Ulgę mogą przynieść okłady i kąpiele ze słomy owsianej, rumianku, otrąb skrzypu polnego, gliny i twarogu. Przeciwko swędzeniu skutkuje przemywanie pęcherzy roztworem z octu – 2 części wody, 1 część octu – i nacieranie spirytusem mentolowym lub herbatą miętową. Pożywienie dotkniętego wysypką powinno zawierać możliwie niewiele soli, przypraw i białka zwierzęcego, a za to dużo surowizny.

Trądzik i jemu podobne schorzenia

Prawdziwy trądzik – młodzieńczy, pospolity – rozpoczyna się w okresie dojrzewania i ogranicza się do twarzy oraz górnych fragmentów klatki piersiowej i pleców. Ustępuje on zawsze, jest jednak bardzo uporczywy i może się utrzymać do 30-go roku życia. Jego objawy to zaskórniki, liczne grudki i krostki.

Jeśli podobne dolegliwości obserwujemy poza okresem dojrzewania lub także na innych obszarach ciała, możemy podejrzewać reakcję nadwrażliwości. Wywołuje ją np. kurz lub smoła pogazowa, a także użycie środków nasennych bądź uspokajających z zawartością bromu oraz środków dezynfekujących z jodem. Sprawcą bywają także utajone ogniska chorobowe, np. chroniczny stan zapalny migdałków i zatok obocznych nosa albo ropiejące zęby.

Pokrzywka

Pokrzywka jest reakcją ustroju na uwolnienie histaminy w wyniku procesów alergicznych. Sprawcami są najczęściej składniki pożywienia, np. mleko, poziomki. Praktycznie jednak mogą się nimi okazać wszystkie alergeny.

Typowa ostra pokrzywka cechuje się nagłym występowaniem wykwitów bąblowych, przeważnie licznych i silnie swędzących na skórze całego ciała. Wykwity dość szybko znikają. W poważniejszych przypadkach mają one wygląd grudek, pęcherzyków lub dużych pęcherzy. Rzadko zdarza się obrzęk błon śluzowych gardła i krtani, grożący uduszeniem.

Leczenie pokrzywki jest zadaniem lekarza. Swędzenie załagodzić możemy poprzez przemywanie roztworem octu lub nacieranie spirytusem mentolowym. Skuteczne okazały się również kąpiele z dodatkiem skrzypu polnego, zakończone zimnym prysznicem i okłady z glinki. W przypadku wystąpienia pokrzywki należy unikać ostrych, bogatych w przyprawy potraw oraz zwrócić uwagę na regularne oddawanie stolca.

Wyprysk – egzema

Jest to powierzchniowy stan zapalny skóry pochodzenia alergicznego. Charakterystyczny dla niego jest bardzo duży świąd, któremu towarzyszą różne objawy:

• w stadium początkowym- obrzęk i zaczerwienienie skóry;
• wkrótce pojawiają się pęcherzyki i grudki, sączące się lub ropiejące;
• niekiedy zgrubienie lub bruzdy na skórze;

Postać przewlekła wyprysku trwa bardzo długo, występują częste zaostrzenia i nawroty choroby.

Egzema wynika z reakcji uczuleniowych na pokarmy lub substancje oddziałujące na skórę. Wywołują ją także lekarstwa oraz czynniki związane z wykonywanym zawodem – np. mąka, drożdże, wanilia i inne środki używane przez piekarzy – wyprysk przeważnie na dłoniach i przedramieniu – lub rośliny, z którymi mają stale do czynienia ogrodnicy.

Wysypka polekowa

W dzisiejszych czasach wieli ludzi nie wytrzymuje drobnych nawet dolegliwości, sięgając bezkrytycznie po wydawane bez recepty leki przeciwbólowe, uspokajające czy pobudzające. Nierzadko łagodzą one jedynie – za pomocą stale zwiększanej dawki – objawy, nie wpływając zupełnie na przyczyny niedomagań. Może to doprowadzić do uzależnienia się od leku.

Wszystkie te środki chemiczne są, począwszy od pewnej dawki, trujące. Pacjent nie zna na ogół tej granicy niebezpieczeństwa, usiłuje za to uzyskać szybsze i lepsze działanie stosując ilości większe od dozwolonych. Jednakże nawet przy prawidłowym dozowaniu mogą wystąpić objawy uboczne. Wynika to stąd, że na co dzień mamy do czynienia z chemikaliami, które wchodzą w reakcję z zażywanymi lekami. Najczęstszą konsekwencją jest właśnie wysypka polekowa.

Charakterystyczne dla niej jest nagłe, piekące zaczerwienienie skóry oraz bąble. W wyjątkowych wypadkach zmiany te zachodzą tak gwałtownie, że skóra wręcz złuszcza się. Jest to stan niebezpieczny dla życia, który wymaga najczęściej hospitalizacji, a czasem nawet umieszczenia chorego na łóżku wodnym.

Ze względu bezpieczeństwa nie powinno się zażywać przez dłuższy czas leków bez zalecenia lekarskiego. Dzienną dawkę należy uzgodnić z farmaceutą. Może on również sprawdzić, czy stosowane lekarstwa znoszą się wzajemnie. Pod żadnym pozorem nie wolno przekraczać ilości wymienionej na ulotce dołączonej do leku. Jeżeli mimo to zauważymy zmiany skórne, lekarstwo musi być odstawione. Przynajmniej przez jeden dzień nie powinno się nic jeść, przyjmując w zamian wiele płynów.

Obrzęk Quinckego

Przyczyną obrzęków są – podobnie jak w ostrej pokrzywce – różne alergeny, głównie pokarmy, leki i jady owadów. Nazwa schorzenia pochodzi od nazwiska niemieckiego lekarza Quincke (1842-1922). W chorobie tej pojawiają się nagle na skórze i tkance podskórnej ograniczone obrzęki. Występują one najczęściej na twarzy, szczególnie na powiekach, języku i wargach, na kończynach i tułowiu.

Zagrożenie dla życia stanowi opuchlizna w obrębie krtani – niebezpieczeństwo uduszenia. Jeśli obrzęk nie ustępuje samoistnie, konieczna jest pomoc lekarza.

Potówki

Swędzące krostki są bladoczerwone i bardzo małe. Często występują w niewielkich grupach na całym ciele i znikają po kilku dniach.

Lekarz zazwyczaj przepisuje chłodzący, zmniejszający swędzenie puder, wapno i preparaty przeciwhistaminowe. W razie nawrotów alergii trzeba pomyśleć o zmianie sposobu odżywiania lub zmianie klimatu.

Ukąszenia owadów

W grę wchodzą tutaj ukąszenia os, pszczół, szerszeni i komarów. Typowym symptomem jest swędząca opuchlizna, miejsce użądlenia może boleć. Zagrożenie występuje w momencie ujawnienia się nadwrażliwości. Wówczas wytworzyć się może wstrząs ze spadkiem ciśnienia, „kołataniem” serca, potami, bladością, wymiotami i rozległym obrzękiem skóry i śluzówek. W razie obrzęku krtani – niebezpieczeństwo uduszenia. Infekcję miejsca ukąszenia rozpoznaje się czasami dopiero po kilku dniach. Objawia się on twardym, czerwonym obrzmieniem i powiększeniem węzłów chłonnych.

Swędzenie łagodzi się wodą kolońską, roztworem wodnym amoniaku i okładami z glinki i roztworu octu. W razie wstrząsu należy niezwłocznie wezwać lekarza. Do czasu jego przybycia pacjenta układamy płasko na plecach, z nogami uniesionymi wyżej niż korpus. Na brzuchu umieszczamy worek piasku, piłkę lekarską lub ciężką książkę, w celu wywołania „autotransfuzji”.

Uczulenie na światło słoneczne

Rozróżniamy trzy formy nadwrażliwości na światło słoneczne:

• reakcja foto-anafilaktyczna z gorączką i wypryskiem już po minimalnym odziaływaniu słońca; przyczyna leży często w zaburzeniach przemiany materii, które może rozpoznać tylko lekarz;
• reakcja foto-toksyczna z zaczerwienieniem i bąblami na skórze, nadwrażliwość wywołana jest związkami chemicznymi lub roślinnymi np. chlorofil, olejki eteryczne, barwniki, perfumy itp;
• reakcja foto-alergiczna ze swędzącą wysypką, powstaje na skutek wpływu światła słonecznego na środki chemiczne.

Reakcje alergiczne dróg oddechowych

Uczulenie dróg oddechowych przy przeziębieniu

Nadmierna reakcja błony śluzowej oskrzeli w przebiegu przeziębienia lub grypy zachodzi zdaniem fachowców relatywnie dosyć często i jest często lekceważona. Szacuje się, że dolegliwość ta występuje u pięciu procent populacji. Symptomy są charakterystyczne: podczas grypy lub przeziębienia choremu brak nagle powietrza.

Drogi oddechowe reagują w specyficznych warunkach chorobowych nadwrażliwością na substancje pochodzące z otoczenia, które zazwyczaj nie wywołują żadnych konsekwencji. Może się np. zdarzyć, że zaszkodzi nam nagle w trakcie przeziębienia proszek do prania, który zwykle dobrze znosiliśmy.

Drogi oddechowe ludzi zdrowych pokryte są warstwą śluzu, który utrudnia alergenom działanie. Przy przeziębieniu natomiast, któremu towarzyszy kaszel, wiele śluzu zostaje wydalone i warstwa ochronna zanika w niektórych miejscach. Tam właśnie wnika alergen, powodując skurcze oskrzeli i duszność.

Kto zaobserwuje takie dolegliwości podczas przeziębienia lub grypy, powinien niezwłocznie udać się do lekarza, gdyż wraz z końcem nieżytu zniknie zapewne również stan nadwrażliwości. Tylko w czasie trwania choroby lekarz może przeprowadzić testy wykrywające alergeny.

Nieleczone uczulenie grozi chronicznymi schorzeniami dróg oddechowych z astmą oskrzelową włącznie.

Katar sienny

Katar sienny jest uwarunkowany dziedzicznie i występuje w niektórych rodzinach przez całe pokolenia. Często pojawia się po raz pierwszy jeszcze przed okresem dojrzewania i z wiekiem przybiera na sile. Między 20 a 50 rokiem życia dolegliwości są najsilniejsze, w późniejszych latach powoli wygasają.

Przyczyną jest nadwrażliwość na pyłki kwiatowe, rzadziej na substancje aromatyczne drzew, krzewów i traw. Schorzenie rozpoczyna się zwykle na wiosnę, czasami wczesną jesienią.

Typowe objawy to nagle pojawiający się katar, utrudnienie w oddychaniu przez nos, kichanie, zapalenie spojówek z piekącymi, łzawiącymi oczami i światłowstrętem, bóle głowy, czasami gorączka. Później nierzadko rozwija się astma oskrzelowa. Odczulanie przeprowadzane przez lekarza dale w wielu przypadkach dobre rezultaty.

Wyjątkowo wskazane być może operacyjne wyprostowanie przegrody nosowej. Ostre napady łagodzone są preparatami przeciwhistaminowymi i kortyzonem, których działania uboczne nasuwają jednak pewne zastrzeżenia. Również wiele nieszkodliwych środków stosowanych przez medycynę naturalną okazało się przydatnych w leczeniu kataru siennego.

W przypadku wystąpienia tej dolegliwości ważna jest przede wszystkim dieta – możliwie sucha, nieostra, bogata w surowiznę. Odczulanie ogólne odbywa się za pomocą homeopatycznych dawek roślin leczniczych. Do płukania nosa używa się wywaru ze skrzypu polnego.

Astma oskrzelowa

Często zdarza się, że astmatycy cierpieli w młodości na dolegliwości uczuleniowe – zwłaszcza katar sienny i wyprysk. Wśród czynników wywołujących astmę wymienia się przede wszystkim pyłki roślin, zarodniki grzybów pleśniowych i kurz domowy, ale także materace, tapety i pióra. Wykrycie odpowiedniego alergenu jest skomplikowane, ponieważ wielu pacjentów reaguje po pewnym czasie atakami astmy nawet na bodźce nerwowe czy psychiczne, rzeczywisty zaś powód zostaje często nieodkryty.

Typowa duszność astmatyczna powstaje na skutek skurczu drobnych oskrzelików, obrzęku ich błony śluzowej i wzmożonego wydzielania śluzu we wnętrzu oskrzeli. Upośledzony jest przez to przede wszystkim wydech, a w przebiegu choroby rozwija się rozedma płuc. Wdech jest często przedłużony, gdyż chory stara się wciągnąć jeszcze więcej powietrza do i tak rozdętej klatki piersiowej. Wydechowi towarzyszy – ze względu na skurcz oskrzeli – głośny świst. W przeciwieństwie do nieżytu oskrzeli brak jest gorączki, chyba, że dołączy się do tego infekcja. Wystąpienie gorączki polepsza nawet stan ponieważ tym samym zostaje podrażniony nerw współczulny – sympatyczny i wyrównuje się nieco nadczynność nerwu błędnego, który odgrywa rolę w regulacji oddechu.

W organizmie astmatyka wytwarza się stały niedobór tlenu, twarz, ręce i nogi są dlatego zimne i zsiniałe. Układ krążenia i organy wewnętrze, przede wszystkim płuca, doznają poważnych uszkodzeń. Z uwagi na opisane na początku problemy ze znalezieniem odczynników wyzwalających astmę, odczulanie swoiste jest często niemożliwe lub możliwe tylko częściowo. Leczenie musi się wtedy ograniczyć do znoszenia skurczów oskrzeli, pobudzania ośrodka oddechowego, rozszerzenia naczyń włosowatych płuc, a w ciężkich przypadkach – do hamowania reakcji obronnych za pomocą kortyzonu.

Farmakoterapia wspierana jest naświetleniami, zmianą klimatu i odpowiednią dietą, stosownie do zaleceń lekarza. Do odczulania nieswoistego – ogólnego stosuje się kwas mrówkowy, jad pszczeli lub wyciąg z jemioły pospolitej w dawkach homeopatycznych. Skuteczne okazały się także: hartowanie zimną wodą, ciepłe kąpiele, kadzidełka i różne rośliny lecznicze, jak prawoślaz lekarski, podbiał, mech islandzki.

Obrzęk krtani

Obrzęk błony śluzowej krtani ma różnorodne przyczyny. Powstaje często przy zapaleniach samej krtani lub jej najbliższego otoczenia – gardło, migdałki. Innymi czynnikami wywołującymi go są ukąszenia owadów lub reakcje uczuleniowe – obrzęk Quinckego. Charakterystyczne są tu zaburzenia w oddychaniu o różnym natężeniu – aż do niebezpiecznego uduszenia.

Leczenie powinno być przyczynowe i jest zadaniem lekarza. W razie zagrożenia uduszeniem konieczna jest tracheotomia – nacięcie tchawicy.

Agranulocytoza

Zaliczenie tej choroby do alergii dróg oddechowych może budzić zastrzeżenia. Podyktowane to zostało faktem, że najłatwiejsze do rozpoznania przez laika objawy występują właśnie w obszarze układu oddechowego.

U źródeł agranulocytozy leżą reakcje uczuleniowe, które mogą być wywołane większością artykułów spożywczych i lekarstw, a także ciężkie zatrucia i choroby zakaźne. Bezpośrednią przyczyną schorzenia jest uszkodzenie elementów szpiku kostnego, wytwarzających krwinki białe, w konsekwencji czego następuje gwałtowne zmniejszenie ich liczby. Organizm zostaje pozbawiony jednej z najważniejszych barier obronnych. Chorobie towarzyszy często wysoka gorączka, ciężkie zapalenie migdałków i owrzodzenia śluzówki ust.

Reakcje alergiczne w obszarze organów trawiennych

Zapalenie jelita

Stany zapalne błony śluzowej jelita cienkiego idą często w parze z nieżytami jelita grubego i żołądka. W lżejszej formie powstają one w wyniku błędnego odżywiania się, przeziębień, odczynów uczuleniowych. Zapalenia z gorączką wskazują na choroby zakaźne, chroniczne – na zaburzenia materii i schorzenia pozostałych organów trawiennych.

Charakterystyczne objawy to biegunka, kolki jelitowe, czasami wymioty. W leczeniu dużą rolę odgrywa dieta: od 1-2 dniowej głodówki, z dużą ilością płynów – herbatniki rumiankowe, z krwawnika bądź tysiącznika pospolitego, przechodzimy stopniowo poprzez lekkostrawne potrawy do normalnego odżywiania się. Doskonała okazała się kuracja białkowa: należy zjadać codziennie jedynie surowe, utarte jabłka około – 750-1000g, podzielone na kilka porcji dziennych. Dietę tę stosujemy jeszcze przez 1-2 dni po ustąpieniu biegunki, a potem wracamy powoli do zwyczajnego pożywienia.

Przypadkami z gorączką i bardzo złym ogólnym samopoczuciem powinien zająć się lekarz.

Zapalenia jelita grubego przebiegają często chronicznie. Wydaje się, że pewne znaczenie mają tu czynniki nerwowe i alergiczne, lecz często nie można tego udowodnić. Przy wszystkich formach tego schorzenia jelito jest stale skurczone, z czego wynikają ostre czasami bóle. Najlżej przebiega colitis mucosa – kolka śluzowa, przy której w kale znajdują się duże ilości śluzu. Biegunka może występować na zmianę z zaparciem. Jeśli zauważymy w stolcu ślady krwi, zachodzi podejrzenie colitis ulcerosa – wrzodziejącego zapalenia jelita grubego z krwawiącymi owrzodzeniami jelita. Krew w odchodach jednakże bywa również objawem nowotworu jelit, co może stwierdzić tylko lekarz.

Choremu należy zapewnić spokój, dietetyczne odżywianie, w zależności od indywidualnego przypadku wskazane są środki rozkurczowe, przeciwzapalne i przeciwuczuleniowe.

Nietolerancja laktozy – cukru mlekowego. Dieta bezglutenowa

Ponad 80% ludzi nie toleruje mleka. Wypicie więcej niż 1/4 litra wywołuje u nich gwałtowne biegunki i „fermentację” w jelitach – kolki i wzdęcia. Kwaśnie mleko i ser nie powodują za to żadnych dolegliwości.

W jelicie brakuje pewnego enzymu, rozkładającego laktozę. Kto zaobserwuje u siebie taką reakcję, musi wykreślić mleko ze swojego jadłospisu.

W substancji białkowej ziarna zbożowego zwanej glutenem, znajduje się również białko o nazwie gliadyna. Niektórzy ludzie reagują na nie kolkami i wzdęciami, szybkim schudnięciem, krzywicą, anemią.

Symptomy pojawiają się, gdy tylko dziecko po raz pierwszy zje produkt zbożowy. Leczenie polega na bezwzględnym unikaniu wszystkich produktów zbożowych, z wyjątkiem m/in. kukurydzy czy ryżu. Dopiero po latach można spróbować ostrożnie wprowadzić niektóre artykuły spożywcze ze zboża. W sklepach ze zdrową żywnością dostępne są produkty bezglutenowe.

Choroby z pogranicza alergii

Alergicy cierpią często w dzieciństwie i młodości na zaburzenia systemu limfatycznego, mają skłonność do nieżytów oskrzeli lub wysypek skórnych. Tego rodzaju dolegliwości mogą być pierwszymi sygnałami grożącej później alergii.

Skaza wysiękowa

Symptomy to: częsty katar, nieżyty oskrzeli, zapalenie spojówek, wysypki skórne, chroniczne powiększenie węzłów chłonnych.

Odpowiednio wczesna diagnoza umożliwi prawidłową terapię, która powinna być prowadzona przez lekarza.

Skrofuloza

Skrofuloza może rozwinąć się w toku skazy wysiękowej u dzieci i młodzieży. Nazwa pochodzi od najbardziej charakterystycznego objawu: owrzodzeń i strupów towarzyszących na brzegach powiek i dookoła otworów nosowych, tzw. skrofuł.

Zaburzenia w tkance limfatycznej

Wyróżniamy dwie formy zaburzeń systemu limfatycznego:

• pierwotną, obserwowaną rzadko i tylko u małych dzieci. Wyglądają one blado, szyjne węzły chłonne oraz migdałki są powiększone, mogą nawet przeszkadzać w oddychaniu. Odporność organizmu jest osłabiona, w wyniku czego bardzo często chorują one na choroby zakaźne.
• wtórną, występującą częściej u młodzieży i dorosłych. Powstaje ona jako następstwo braku witamin, zaburzeń funkcji wątroby, dolegliwości trawiennych i anemii.

Leczenie jest zadaniem lekarza i powinno być skierowane przeciwko przyczynom. Czasami konieczne jest usunięcie migdałków.