Górnicze miasto Bańska Szczawnica
Słowacja. Położenie: 172 kilometry na północny-wschód od Bratysławy
W średniowieczu Bańska Szczawnica, znana też pod nazwą Selmecbanya i niemiecką Schemnitz, stanowiła główny ośrodek górniczy Królestwa Węgierskiego oraz jeden z największych tego typu ośrodków w Europie. Kiedyś wydobywano tu srebro i złoto, które następnie przekuwano. Obecnie zabudowa miasteczka to unikatowy kompleks zabytków techniki.
Jak głosi wpis na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO (1993 rok): „W przeciągu stuleci w mieście przebywało wielu wybitnych inżynierów i naukowców, którzy przyczynili się do jego sławy. Dawny średniowieczny ośrodek górniczy przekształcił się w miasto z renesansowymi pałacami, szesnastowiecznymi kościołami, eleganckimi placami i zameczkami. Ośrodek miejski wtapia się w otaczający krajobraz, w którym napotkać można ostatnie ślady przemysłu górniczego i metalurgicznego.”
Początki wydobycia w Bańskiej Szczawnicy to zapewne XI wiek. Podjęto wówczas eksploatację rud na wzgórzu Glanzenberg, gdzie do pokładów można było się dostać z powierzchni metodą odkrywkową. Na przełomie XII i XIII wieku u stóp złotonośnych wzgórz założono miasto, lokowane prawdopodobnie przed 1255 rokiem. Stworzyli je Niemcy z Tyrolu i Saksonii, którzy przynieśli formy organizacyjne, technologie wydobycia oraz narzędzia. Od XVI wieku wydobycie zaczęło spadać, co było związane z trudnościami w dostępie do coraz głębiej położonych złóż. Kryzys udało się przełamać w XVII wieku między innymi dzięki zastosowaniu prochu w pracach pod ziemią. W 1690 roku osiągnięto szczytowe wyniki: 29 ton srebra i 605 kilogramów złota. Kres wydobycia przypadł na koniec XIX wieku, a ostatni zakład zamknięto w 2001 roku.
