Jezioro Łuknajno zostało objęte ochroną już 24.07.1937 roku. W 1947 r. uznano Łuknajno za rezerwat ornitologiczny. W 1977 r. włączono rezerwat do międzynarodowej sieci rezerwatów biosfery pod egidą UNESCO.
Jezioro Łuknajno (zwane też Jeziorem Łukniany) jest szeroko rozlanym jeziorem morenowym, połączonym wąskim kanałem z jeziorem Śniardwy. Reprezentuje ono typ jeziora eutroficznego, bardzo wypłyconego, o daleko posuniętym procesie zarastania. Dno jeziora stanowią grube i półpłynne pokłady gytii, na których występują zwarte skupienia ramienic. Brzegi jeziora otoczone są szerokim pasem szuwarów rozwijających się na gytii wapiennej, jak i na mulisto-piaszczystym dnie. Wokół jeziora rozciągają się torfowiska niskie, zajęte w części przez zarośla wierzbowe lub mało wydajne łąki kośne. Od strony południowej występuje płat olszyny typowej.
Rezerwat ten o pow. 709,97 ha położony jest 5 km na wschód od Mikołajek. Ptaki rezerwatu to gatunki lęgowe oraz zatrzymujące się na przelotach i zimowaniu. Łuknajno jest największym skupiskiem łabędzia niemego w Polsce, liczącego w okresie przelotów do 2.500 ptaków.
Licznie występują tu łyski, perkozy: dwuczube, rdzawoszyje, zauszniki i perkozki, kaczki krzyżówki i rzadkie w Polsce hełmiatki.
W przybrzeżnych szuwarach i trzcinowiskach występują: wodnik, kokoszka wodna, kureczka nakrapiana, z czapli: bąk bączek i czapla siwa. Do rzadkich gatunków gnieżdżących się w trzcinach należy wąsatka. Nad jeziorem zobaczyć można polujące bieliki, rybołowy i kanie rdzawe. Z ssaków na uwagę zasługują rzęsorek rzeczek, karczownik ziemnowodny, norka amerykańska, jenot, dzik oraz przechodni łoś.
Dojście lub dojazd rowerem z Mikołajek: prosto ul. Łabędzią przechodzącą w drogę gruntową do kanału łączącego jezioro Łuknajno z jeziorem Śniardwy. Trasa liczy około 5 km.
Co możemy zobaczyć w tym miejscu? Różnorodność jest ogromna!
- Płazy (Amphibia)
- płazy ogoniaste (Caudata): salamandrowate (Salamandridae), traszka grzebieniasta (Triturus cristatus)
- płazy bezogonowe (Anura)
- ropuszkowate (Discoglossidae): kumak nizinny (Bombina bombina)
- grzebiuszkowate (Pelobatidae): grzebiuszka ziemna (Pelobates fuscus)
- ropuchowate (Bufonidae): ropucha paskówka (Bufo calamita)
- żabowate (Ranidae): żaba śmieszka (Rana ridibunda)
- Ptaki (Aves)
- nury (Gaviiformes): nury (Gaviidae), nur czarnoszyi (Gavia arctica)
- perkozy (Podicipediformes): perkozek (Tachybaptus ruficollis), perkoz rdzawoszyi (Podiceps grisegena), perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus), zausznik (Podiceps nigricollis)
- pełnopłetwe (Pelecaniformes)
- kormoranowate (Phalacrocoracidae), kormoran (Phalacrocorax carbo)
- brodzące (Ciconiiformes)
- czaplowate (Ardeidae): czapla siwa (Ardea cinerea), bączek (Ixobrychus minutus), bąk (Botaurus stellaris)
- blaszkodziobe (Anseriformes)
- kaczkowate (Anatidae): łabędź niemy (Cygnus olor), łabędź krzykliwy (Cygnus cygnus), gęś zbożowa (Anser fabalis), gęś białoczelna (Anser albifrons), gęś gęgawa (Anser anser), świstun (Anas penelope), krakwa (Anas strepera), cyraneczka (Anas crecca), krzyżówka (Anas platyrhynchos), rożeniec (Anas acuta), cyranka (Anas querquedula), płaskonos (Anas clypeata), hełmiatka (Netta rufina), głowienka (Aythya ferina), czernica (Aythya fuligula), uhla (Melanitta fusca), gągoł (Bucephala clangula), bielaczek (Mergus albellus), nurogęś (Mergus merganser)
- szponiaste (Falconiformes)
- rybołowowate (Pandionidae): rybołów (Pandion haliaetus)
- jastrzębiowate (Accipitridae): trzmielojad (Pernis apivorus), kania ruda (Milvus milvus), kania czarna (Milvus migrans), bielik (Haliaeetus albicilla), błotniak stawowy (Circus aeruginosus), błotniak zbożowy (Circus cyaneus), krogulec (Accipiter nisus), jastrząb (Accipiter gentilis), orlik krzykliwy (Aquila pomarina), orzeł przedni (Aquila chrysaetos)
- sokołowate (Falconidae), pustułka (Falco tinnunculus), kobuz (Falco subbuteo)
- żurawiowe (Gruiformes)
- żurawie (Gruidae), żuraw (Grus grus)
- chruścielowate (Rallidae): wodnik (Rallus aquaticus), derkacz (Crex crex), zielonka (Porzana parva), kropiatka (Porzana porzana), kokoszka (Gallinula chloropus), łyska (Fulica atra)
- siewkowe (Charadriiformes)
- siewkowate (Charadriidae): siewnica (Pluvialis squatarola), sieweczka obrożna (Charadrius hiaticula), sieweczka rzeczna (Charadrius dubius), czajka (Vanellus vanellus)
- bekasowate (Scolopacidae): bekas kszyk (Gallinago gallinago), rycyk (Limosa limosa), kulik wielki (Numenius arquata), krwawodziób (Tringa totanus), kwokacz (Tringa nebularia), brodziec piskliwy (Actitis hypoleucos)
- mewy (Laridae): mewa siodłata (Larus marinus), mewa śmieszka (Larus ridibundus), mewa mała (Larus minutus)
- rybitwy (Sternidae): rybitwa białoskrzydła (Chlidonias leucopterus), rybitwa czarna (Chlidonias niger), rybitwa wielkodzioba (Sterna caspia), rybitwa rzeczna (Sterna hirundo)
- lelkowe (Caprimulgiformes)
- lelkowate (Caprimulgidae):lelek kozodój (Caprimulgus europaeus)
- kraskowe (Coraciiformes)
- dudkowate (Upupidae): dudek (Upupa epops)
- wróblowe (Passeriformes)
- dzierzbowate (Laniidae): srokosz (Lanius excubitor)
- krukowate (Corvidae): kruk (Corvus corax)
- pokrzewkowate (Sylviidae): świerszczak (Locustella naevia), strumieniówka (Locustella fluviatilis), brzęczka (Locustella luscinioides), rokitniczka (Acrocephalus schoenobaenus), trzcinniczek (Acrocephalus scirpaceus), łozówka (Acrocephalus palustris), trzciniak (Acrocephalus arundinaceus), jarzębatka (Sylvia nisoria)
- muchołówki (Muscicapidae): muchołówka mała (Ficedula parva)
- drozdowate (Turdidae): droździk (Turdus iliacus)
- ogoniatki (Panuridae): wąsatka (Panurus biarmicus)
- remizy (Remizidae): remiz (Remiz pendulinus)
- trznadlowate (Emberizidae): śnieguła (Plectrophenax nivalis)
- Ssaki (Mammalia)
- drapieżne (Carnivora)
- psowate (Canidae): jenot (Nyctereutes procyonoides), lis (Vulpes vulpes)
- łasicowate (Mustelidae): wydra (Lutra lutra), borsuk (Meles meles), kuna domowa (Martes foina), kuna leśna (Martes martes), gronostaj (Mustela erminea), łasica (Mustela nivalis), tchórz (Mustela putorius)
- parzystokopytne (Artiodactyla)
- świniowate (Suidae): dzik (Sus scrofa)
- jeleniowate (Cervidae): łoś (Alces alces), sarna (Capreolus capreolus)
- gryzonie (Rodentia)
- myszowate (Muridae): karczownik ziemnowodny (Arvicola terrestris), piżmak (Ondatra zibethicus)
- drapieżne (Carnivora)
