Cywilizacja Majów Cywilizacje Historia Kultury

Majowie – wysoko rozwinięta cywilizacja

Podróże29 marca 2021

0 1 741

Była to grupa ludów indiańskich mówiących językami z rodziny maja, zamieszkujących południowo-wschodni Meksyk (półwyspy Jukatan i stan Chiapas), Gwatemalę, Belize i zachodni Honduras. Majowie byli twórcami wysoko rozwiniętej cywilizacji. Początki kultury Majów sięgają korzeniami II tysiąclecia p.n.e., kiedy to w ciągu wczesnego okresu preklasycznego (1800 – 1000 p.n.e.) w południowej części Obszaru Południowego powstały pierwsze wioski zamieszkałe przez ludność

Podstawą gospodarki Majów było rolnictwo, wykorzystujące technikę żarową i irygację, myślistwo, rybołówstwo i zbieractwo. Dużą rolę odgrywał handel lądowy i morski. Społeczeństwo składało się z wyodrębnionych warstw i grup. Najwyższe miejsce w hierarchii społecznej zajmowała arystokracja, z której wywodzili się władcy, zwykle łączący funkcje polityczne i religijne, a ponadto – urzędnicy, zajmujący się administracją miasta-państwa, kapłani oraz wyżsi dowódcy wojskowi. Najliczniejszą warstwę stanowili chłopi, których część, czasowo lub na stałe, zajmowała się rzemiosłem. Istnieli też profesjonalni kupcy i inne grupy. Najniżej w hierarchii stali niewolnicy. Byli oni stosunkowo nieliczni, rekrutujący się głównie spośród jeńców wojennych.

Mimo że w odniesieniu do form organizacji politycznej Majów używa się niekiedy pojęcia imperium, w rzeczywistości tworzyli oni wyłącznie mniej lub bardziej trwałe związki kilku miast-państw. Przed hiszpańską inwazją na Jukatanie nie istniały żadne ponadlokalne struktury polityczne. Główne osiągnięcia cywilizacji Majów w dziedzinie architektury stanowiły monumentalne zespoły przestrzenne, złożone ze świątyń na wysokich piramidach schodkowych, pałaców, tarasów, dziedzińców i kamiennych boisk do gry w piłkę. W dziedzinie sztuki – ozdoby ze stiuku, malowidła ścienne, rzeźby i płaskorzeźby z kamienia, drewna i kości, polichromowana ceramika oraz wyroby złotnicze. Majowie rozwinęli pismo hieroglificzne i dwudziestkowy system zapisu matematycznego, prowadzili obserwacje astronomiczną i posługiwali się precyzyjnymi systemami rachuby czasu.

Ślady tak wczesnego osadnictwa na Obszarze Południowym zostały odkryte m.in. na stanowiskach: San Carlos, Paso de la Amada, El Carmen, El Mesak czy La Victoria. Materiał archeologiczny (głównie ceramika) z tych ośrodków posłużył badaczom do wyróżnienia kilku najstarszych faz kulturowych takich jak Barra, Locona, Ocós, Cherla i Cuadros. Ta najstarsza ceramika Majów to głównie proste misy oraz tzw. tecomate – zaokrąglone, baniaste naczynia najczęściej bez wyodrębnionego wylewu. Bardzo charakterystyczne dla tego okresu są także figurki ludzkie wykonane z gliny (zwłaszcza przedstawienia głów).

Środkowy okres preklasyczny (1000 – 300 p.n.e.) był w Ameryce Środkowej areną rozwoju najstarszej cywilizacji mezoamerykańskiej stworzonej w rejonie Zatoki Meksykańskiej przez lud tzw. Olmeków. Olmekowie, których początki sięgają jeszcze wczesnego preklasyku, słynęli przede wszystkim z ustawiania potężnych, monumentalnych głów kamiennych przedstawiających najprawdopodobniej lokalnych władców. W sztuce stworzyli oni bardzo charakterystyczny styl cechujący się przede wszystkim łączeniem cech zwierzęcych – jaguara i ludzkich – małego dziecka. Ślady tego stylu dotarły także do ziem zamieszkiwanych przez Majów, zwłaszcza na Obszar Południowy, gdzie na takich stanowiskach, jak Padre Piedra, Pijijiapan, Abaj Takalik czy Xoc badacze odkryli zabytki pokryte płaskorzeźbami w charakterystycznym dla Olmeków stylu. Na ziemie Majów docierały także niewielkie przenośne zabytki olmeckie, takie jak np. nefrytowe płytki pokryte rytymi wyobrażeniami, które trafiały do rąk kształtującej się wówczas elity i były w pewnym sensie nośnikiem ideologii. Nie powinno stąd dziwić, że Majowie przejęli bardzo dużo od Olmeków, przede wszystkim w zakresie wierzeń i powiązanej z nimi ikonografii

W jednym z ośrodków Majów – Copan odkryto w trakcie badań archeologicznych grób pochodzący ze środkowego okresu preklasycznego, w którym znajdowała się ceramika o wpływach olmeckich, dziewięć polerowanych siekierek wykonanych z kamienia oraz ponad 300 nefrytowych ozdób. Ten bogato wyposażony grób należący być może do przedstawiciela olmeckiej kultury świadczy dobitnie o tym, że w okresie swej prosperity Olmekowie penetrowali ziemie Majów.

Do najważniejszych ośrodków Majów rozwijających się w ciągu środkowego preklasyku należały przede wszystkim Kaminaljuyu leżące na Obszarze Południowym, a także Nakbe położone na Obszarze Centralnym, który w ciągu środkowego preklasyku był powoli zasiedlany przez ludność przybywającą głównie z południa. W Nakbe, w trakcie badań prowadzonych przez Richarda Hansena z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles, dokonano wielu spektakularnych odkryć. Badania archeologiczne wskazują na to, że Nakbe po ok. 750 roku p.n.e. z małej preklasycznej wioski zamieniło się w niewielkie miasto, nad którym górowały świątynie i piramidy (jedna z nich miała 18 metrów wysokości). Rozmiary tego ośrodka podobnie jak i ślady monumentalnej architektury świadczą o tym, że społeczność zamieszkująca w Nakbe była w znacznym stopniu zhierarchizowana.

Późny okres preklasyczny (300 p.n.e. – 250 n.e.) był epoką przełomową w dziejach Mezoameryki. W okresie tym pojawia się wiele istotnych elementów, które niebawem miały nadać kształt klasycznej cywilizacji Majów. Z tego czasu pochodzą pierwsze zabytki (m.in. stele) pokryte pismem i posiadające daty zapisane w tzw. Długiej Rachubie Kalendarzowej; pogłębia się rozwarstwienie społeczne i kształtuje instytucja władzy o czym świadczy przede wszystkim występowanie bogato wyposażonych grobów. Na ziemiach Majów powstaje wiele ośrodków o monumentalnej architekturze, z których najważniejszymi były El Mirador, Cerros, Tikal, Uaxactun i Lamanai na Obszarze Centralnym oraz Abaj Takalik, Izapa, Chalchuapa i wspomniane już Kaminaljuyu na Obszarze Południowym.

W latach 900 – 1200 północna część Jukatanu znalazła się pod silnym wpływem kultury Tolteków ze środkowego Meksyku. Najważniejszym miastem regionu północnego stało się Chichn Itz. Około 1200 roku utraciło ono supremację na rzecz Mayapn. Lata 1200 – 1450 (do upadku Mayapn) były okresem dekadencji i tarć politycznych między zwaśnionymi rodami arystokracji, władającymi licznymi, stosunkowo niewielkimi państewkami. Ten okres zakończył się wraz z podbojem hiszpańskim w XVI w.

Po hiszpańskim podboju nastąpił całkowity upadek cywilizacji Majów.

Zobacz też:

Legenda według Majów o stworzeniu człowieka

Majowie – system zapisu liczb

Tagi