Filozofia 5 przemian od kuchni.

Gotowanie według Pięciu Przemian to jedna z wielu metod zastosowania w praktyce chińskiej filozofii przyrody. Filozofia ta powstała około 5 tys. lat temu w Chinach dzięki wnikliwym obserwacjom Natury i jest zawarta w Księdze Przemian, w Yi Jing, w jednym z najstarszych i najwspanialszych dzieł filozoficznych starożytnych Chin.

W Księdze Przemian znajdziemy prawa aktualne po dzień dzisiejszy. To kompendium wiedzy o ludzkim życiu, które daje odpowiedzi na wiele ważnych pytań. W Księdze Przemian nie znajdziemy wprawdzie przepisów kulinarnych, niemniej komentarze filozoficzne w tym dziele odnoszą się do spójnego systemu praw rządzących w przyrodzie, a te z kolei obowiązują w każdej dziedzinie życia. To też Chińczycy od tysiącleci stosują je w praktyce, w szerokim zakresie; w metodzie gotowania, w leczniczych ćwiczeniach Qi Gong, w sztukach walki, w projektowaniu architektury i urbanistyki, w budowaniu harmonijnych relacji rodzinnych, w tradycyjnej medycynie chińskiej itd. Są to naturalne metody, które pomagają człowiekowi odnaleźć równowagę i harmonię, czyli zdrowie i ułatwiają mu budowanie poprawnych relacji rodzinnych i społecznych.

We wszystkich sferach ludzkiego życia obowiązują te same zasady i prawa, to też zgłębienie tajników sztuk walki, czy sztuki gotowania według Pięciu Przemian ułatwia zrozumienie zasad obowiązujących w innych dziedzinach Yin – yang.

Punktem wyjścia w chińskiej filozofii przyrody było określenie właściwości, związków i relacji między Niebem (kwintesencją męskiej siły yang) i Ziemią (kwintesencją żeńskiej siły yin) – dwóch sił wyjściowych, które stanowią nierozłączną parę i dążą do zachowania dynamicznej równowagi. Układ yin – yang odnajdziemy na każdym poziomie wszelakiego życia. Każde istnienie jest skrzyżowaniem Nieba i Ziemi, ich wzajemnej penetracji i wpływów. Mówimy, że coś jest yin lub yang, ale żadna z tych sił nie występuje nigdy osobno, w czystej formie. Wszystkie zjawiska mają właściwości yin – yang. Coś suchego zawsze zawiera w sobie odrobinę wilgoci, a coś maksymalnie zimnego, ma w sobie zalążek ciepła. Niebo i Ziemia występują zawsze razem, niemniej, jeśli w jakimś zjawisku dominuje yin, powiemy o nim, że jest yin albo ma cechy Ziemi, na przykład kobieta może mieć osobowość yin albo też yang, jeśli w jej postępowaniu dominują męskie cechy. Yin spełnia funkcje chłodzące, nawilżające, odżywcze i jest ważne pod względem magazynowania energii, yang odpowiada za energię ochronną, ciepło, aktywność, produktywność.

Zasada: „Ziemia żywi, Niebo ochrania” obowiązuje na każdym poziomie naszego życia, również w relacjach mężczyzny z kobietą. Z zasad funkcjonowania układu yin – yang wywodzi się teoria Pięciu Przemian. Dotyczy ona powtarzających się przemian w przyrodzie w krótszych i dłuższych cyklach, na przykład pór dnia i roku. W odniesieniu do pór roku Piątą Przemianą jest przełom lata i jesieni – późne lato. W teorii Pięciu Przemian wszystkie zjawiska występujące w przyrodzie zostały pogrupowane według podobieństwa ich właściwości i należą do jednej z Przemian, na przykład: wiosna, poranek, wschód, silny ruch w górę, smak kwaśny, kolor zielony, intuicja, wątroba w ciele człowieka należą do Przemiany Drzewa i charakteryzują się ruchem w górę, tak jak w górę rośnie drzewo, to ruch związany z wiosną. Na każdym poziomie mikrokosmosów możemy zaobserwować kolejność przemian w tym samym porządku; w cyklu rocznym po jesieni niezmiennie przychodzi zima, wiosna i lato. W cyklu dobowym po poranku następuje południe, wieczór i noc, w tym samym porządku odbywa się ruch w organizmie człowieka; poszczególne główne organy wewnętrzne należą do jednej z Pięciu Przemian i w odpowiadającym im przedziale czasu zwiększają swój energetyczny potencjał. Przemiany w czasie których poszczególne zjawiska osiągają swoje maksimum w porządku zgodnym ze zmieniającymi się porami roku nazywamy cyklem odżywczym. W cyklu odżywczym każda pora roku osiąga w odpowiadającym jej czasie maksimum energii, po czym przekazuje swoją siłę następującej po niej porze roku. To też mówimy, że lato jest matką, żywi późne lato, czyli Ogień rodzi Ziemię, Ziemia rodzi Metal (jesień), Metal przemienia się w Wodę (zima), Woda żywi Drzewo (wiosna), Drzewo żywi Ogień i dalej wszystko się powtarza w ten sam sposób.

Z każdą Przemianą związana jest grupa artykułów żywnościowych o określonym smaku, jeśli dodamy je do potrawy w kolejności zmieniających się pór roku, czyli: smak gorzki, słodki, ostry, słony, kwaśny, przyrządzimy potrawę zgodnie z metodą gotowania według Pięciu Przemian. Metodę gotowania według Pięciu Przemian możemy zastosować w trakcie przygotowania każdego dania, nie tylko chińskiego. Daje ona gwarancję, że nasze potrawy będą bardzo smaczne i zrównoważone.

• DRZEWO to narodziny i rozwój, intuicja – WIOSNA – smak KWAŚNY (cytryna, natka, koperek) – kolor zielony – wątroba, woreczek żółciowy

• OGIEŃ to apogeum rozwoju, radość – LATO – smak GORZKI (papryka chilli) – kolor czerwony – serce, jelito cienkie, układ krążenia

• ZIEMIA to dojrzałość, harmonia – późne LATO – smak SŁODKI (dynia, marchewka) – kolor żółty – śledziona, trzustka, żołądek

• METAL to starzenie i kurczenia się, smutek – JESIEŃ – smak OSTRY (cebula) – kolor biały i srebrny – płuca, jelito grube

• WODA to zanik będący równocześnie odpoczynkiem i zbieraniem sił do powtórzenia fazy narodzin i pozostałych przemian, odwaga, lęk – ZIMA – smak SŁONY (sól) kolor niebieski i czarny- nerki, pęcherz moczowy’,